به گزارش اختصاصی عدلنامه، مژده هادی نژاد – کارآموز وکالت، در یادداشتی نوشت:
مطابق یک تقسیم‌بندی قدیمی از عقود به آزاد، الحاقی، تحمیلی و ارشادی؛ بعضی قراردادها به نحوی هستند که یک چهارچوب مشخص و معین دارند و افراد فقط می‌توانند خود را در آن وضعیت حقوقیِ آمرانه قرار دهند. این قراردادها “ارشادی” هستند یعنی مقنن اشخاص را به وضعیت حقوقی مشخصی ارشاد و هدایت می‌کند. قرارداد ازدواج یا همان عقد نکاح یکی از این عقود ارشادی است که از نامزدی، انعقاد عقد، حقوق و تکالیف زوجین تا انحلال آن مورد تقنین قرار گرفته‌است، به نحوی که توافق خلاف قواعد آمرانه آن، ممکن نیست.
اما با وجود قواعد آمره، مقررات غیر آمرانه‌ای وجود دارد که می‌توان برخلاف آن توافق کرد؛ میزان و نوع مهریه و شروط ضمن عقد از این قبیل است. اینجاست که فرهنگ و جو جامعه نقش پررنگ خود را در ازدواج‌ها ایفا می‌کند.
مهریه عنصری در قواعد فقهی بود که با ورود در متون حقوقی جزئی از نظم حقوقی جوامع قرار گرفت اما امروز مهریه کارکرد قدیمی‌اش را ندارد! مهریه آنچنان که از اسمش برمی‌آید تابعی از مهر و محبت مرد به زن نیست که هر چه میزانش بالاتر باشد، میزان مهر و محبت هم بیشتر باشد! باید بپذیریم که مهریه امروز همچون ریشه‌های سنتی و فقهی‌اش صداق هم نیست که ملاک صداقت مرد در دوست داشتن زن باشد و اساساً ارزیابی میزان صداقت و محبت با سکه و وجه نقد توهمی ست تاریخی! مهریه امروز یک اهرم است. یک اهرم هزارچهره.
در موقعیتی که برخی حقوق طبیعی انسان با یک قرارداد در معرض نابودی و سلب باشد، مهریه جایگزین خوبی برای حفظ آنهاست. مهریه اهرم فشار برای طلاق است. مهریه ضامن زن برای وقتی ست که در شرایط نابرابر شغلی و اجتماعی، خانه‌دار و کدبانو بودنش از کودکی برایش افتخار و ارزش شمرده شده‌است. زنی که در آستانه فروپاشی زندگی مشترک دستگیری ندارد، شغل و استقلال ندارد، آسایش اجتماعی از حرف و حدیثها ندارد. مهریه ضامنی است برای زنی که جهت اثبات عدم رضایتش از زندگی مشترک و طلاق گرفتن باید هفت خان رستم را برود!
عرف و فرهنگ جامعه و هیجانات عاطفی قبل از ازدواج اگر کنترل‌شدنی نباشند مهریه را تبدیل به یک چالش بزرگ می‌کند. اگر مهریه حذف شدنی باشد(که از لحاظ فقهی نیست) قوانین ازدواج، قوانین شغلی و فرهنگ جوامع قبل از آن باید اصلاح شود. مضافاً رونویسی از فقه در قانون نه تنها ارزش نیست که به روز نشدن قوانین مطابق مسائل اجتماعی، چالش‌آفرین است.
تعیین مهریه جز در ازدواج موقت ضروری نیست اما چگونه و با چه عزمی این حقیقت قانونی باید به باور خانواده‌ها برسد؟ همانگونه که اکنون از شیربها سخنی نیست…
در خصوص کارکرد اهرم‌گونه‌ی مهریه، برخی شروط ضمن عقد نکاح کاستی‌های قانون را پوشش می‌دهد. طرفین می‌توانند با بکارگیری از شروط، ضمن احترام به حقوق یکدیگر نظیر حق اشتغال، تحصیل، خروج از کشور، طلاق و… شرایط برابر برای ازدواج ایجاد کنند تا مهریه جایگزینِ منفور‌ِ هیچ‌یک از اینها نباشد. ما به مردان می‌گوییم که از شروط ضمن عقد نترسید. کسی با سلب کردن حقوق طبیعیِ شریک زندگی‌اش او را خوشبخت نکرده‌است بلکه عزت و اعتماد به نفس در روابط نابرابر، جایش را به عقده‌گشایی،ضعف و چالش‌های مربوط به مهریه خواهدداد.
قبل از اصلاح قوانین؛ با توافق، تغییر دیدگاه نسبت به تابوها و کلیشه‌ها و ایجاد امنیت روانی برای شریک عاطفی خود و هر انسان دیگری در اجتماع، برای برابر بودن و برای در صلح و آرامش بودن بکوشیم.
