به گزارش عدلنامه، اصل امانت داری یکی از اصول اخلاقی است که در مبانی دینی و فرهنگ ناب ایرانی بارها از آن به نیکی یاد شده است. لقب پیامبر اکرم (ص) محمد امین بوده و امانتداری ایشان یکی از صفات بارز و قالب بین مردم عرب آن زمان بوده است. مشاغل زیادی به دلایل مختلف و به موجب حوزه های کاری با مسائل شخصی مردم در ارتباط می باشند.
یکی از این مشاغل، امر وکالت می باشد که از جنبه قانونی با اسرار و اطلاعات شخصی و محرمانه اشخاص در ارتباط است. قطعا عدم حفظ و نگهداری از این اطلاعات، وجهه وکیل را در نزد مردم و موکلان خدشه دار می نماید.
بدون تردید؛ وکیل متخصصی که از مناسبات و موازین اخلاقی بهره مند نباشد، نمی تواند وکیلی مناسب و قابل اعتمادی باشد. وکالت یک موضوع بسیار مهم در جوامع امروزی می باشد و بی شک، اگر وکیل را از نظام حقوقی جدا نماییم؛ شاهد نوعی نقصان و خلا می باشیم. امر وکالت به دلیل اینکه؛ به صورت مستقیم با امور شخصی مردم ارتباط دارد، دارای اهمیت ویژه در بحث تعهدات اخلاقی و حفظ اسرار می باشد.
همچنین یک وکیل خوب دادگستری، باید بتواند مرز بندی های منسجمی بین امور شغلی و زندگی شخصی خود ایجاد نماید، چرا که؛ تداخل و نفوذ هر یک از جنبه های زندگی شخصی و کاری وکیل به یکدیگر، موجب اشکال بزرگی در امور وکالت و زندگی شخصی وکیل می شود.
تصور نمایید وکیل امور حقوقی موکل خود را با خویشاوندان و آشنایان خود در میان گذاشته و اصل رازداری و حفظ و حراست پرونده موکل خود را رعایت ننموده و اطلاعات و اسرار مربوط به پرونده موکل را افشا نماید. قطعاً از نظر اخلاقی و قانونی این وکیل دچار اشکالات و تخلفات مهمی شده است. بدون شک از نظر اخلاقی این وکیل مناسب امر وکالت نبوده و بایستی موکلان در انتخاب این نوع وکلا تامل و تجدید نظر بیشتری داشته باشند.
بر کسی پوشیده نیست که وکیل دادگستری بایستی از درستی و شرافت برخوردار باشد تا بتواند به نحو احسنت احترام و جایگاه والایی که شغل وکالت دارا بوده و همچنین سوگندی که وکیل یاد کرده است را پاسداری نماید.
ماده ۷۶ آئین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلا، بخش مجازات های انتظامی؛ مجازات های وکلا را با توجه به تخلف ارتکابی این چنین تعیین نموده است:
مجازات های انتظامی عبارتست از:
۱- اخطار کتبی.
۲- توبیخ با درج در پرونده.
۳- توبیخ یا درج در روزنامه رسمی و مجله کانون.
۴- تنزل درجه.
۵- ممنوعیت از سه ماه تا سه سال
۶- محرومیت دائم از شغل وکالت.
به بیان ساده تر، ماده ۷۶ آئین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلا؛ به طبقه بندی مجازات های وکلا بر حسب تخلف مرتکب شده اشاره دارد.
در بند ۲ ماده ۸۱ آئین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلا؛ مجازات وکیلی که اطلاعات و اسرار موکل خود را فاش ساخته ، به صراحت اشاره شده است.
«متخلف در موارد ذیل به مجازات انتظامی درجه ۵ محکوم خواهد شد.
١. در صورتی که دعوی را بطور مصانعه یا در ظاهر به نام دیگری و در باطن برای خود انتقال بگیرد.
٢. در صورتی که به واسطه وکالت از اسرار موکل مطلع شده و آن را افشاء نماید اعم از اینکه اسرار مزبور مربوط به امر وکالت یا شرافت و حیثیت و اعتبار موکل باشد.
٣. در صورت تخلف از قسم.»
با عنایت به ماده ۷۶ آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلا؛ مشخص می شود که جرایم انتظامی وکیلی که مرتکب تخلف افشای اسرار و اطلاعات موکلش شده است، سه ماه تا سه سال ممنوعیت از وکالت می باشد.
همچنین بر اساس آیین نامه مذبور؛ تعیین شده است که کارآموزان وکالت نیز مشمول این مواد قانونی هستند. از این رو به کارآموزان وکالت توصیه می شود که در حفظ و حراست از اسرار و اطلاعات پرونده موکلان نهایت توجه را داشته باشند.
ماده ۸۸ آئین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلا: «کارآموزان مشمول مقررات انتظامی در این آئین نامه خواهند بود.»
بد نیست اشاره ای به ماده ۳۰ قانون وکالت که در سال ۱۳۱۵ به تصویب رسیده است، داشته باشیم:
ماده ۳۰ قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵: « وکیل باید اسراری را که به واسطه وکالت از طرف موکل مطلع شده و همچنین اسرار مربوط به حیثیات و شرافت و اعتبارات موکل را حفظ نماید.»
علاوه بر این مواد قانونی که در خصوص مجازات و اهمیت حفظ و حراست از اطلاعات موکلان و اصل رازداری اسرار از جانب وکلای محترم تعیین شده است؛ در تبصره شماره ۳ ماده ۶ قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت دادگستری نیز اشاره ای به لزوم رعایت تعهدات اخلاقی از جانب کار آموزان امر وکالت شده است:
تبصره شماره ۳ ماده ۶ قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت دادگستری: «کارآموزان وکالت در دوران کارآموزی باید حسن اخلاق و حسن رفتار داشته باشند ، چنان چه به تشخیص کمیسیون کارآموزی خلاف آن احراز شود با تایید رییس کانون و رای دادگاه انتظامی پروانه کارآموزی آنان ابطال خواهد شد.»
مجازات پیش بینی شده در قانون مجازات اسلامی و قانون آئین دادرسی کیفری برای وکلایی که مرتکب جرم افشای اسرار و اطلاعات محرمانه موکلان خود می شوند:
قانونگذار به مجازات در نظر گرفته شده در آئین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلا بسنده نکرده است و در در قانون مجازات اسلامی و قانون آئین دادرسی کیفری اخیرالتصویب به صراحت مجازات هایی را برای وکلای مجرم در رابطه با افشای اسرار و اطلاعات خصوصی موکلان تعیین کرده است.
همانطور که در ماده ۸۹ آئین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلا؛ تاکید شده است، محکومیت های انتظامی از جانب کانون وکلا، منعی برای طرح دعوی در محاکم قضائی علیه وکیل متخلف نمی باشد.
ماده ۸۹ آئین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلا: «تعقیب انتظامی مانع تعقیب مدنی یا کیفری نیست.»
در ادامه به مواد قانونی که در سالهای اخیر در قانون مجازات اسلامی و قانون آئین دادرسی کیفری پیرامون افشای اسرار موکلان و مردم توسط وکلا، تعیین شده است، اشاره می نماییم.
با عنایت به ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی، قانونگذار به اهمیت رازداری اسرار مردم از جانب مشاغلی که به جهات مختلف، به اطلاعات و اسرار شخصی و محرمانه مردم دسترسی دارند، تاکید نموده است و مجازات ۹۱ روز تا یک سال حبس و همچنین جزای نقدی را برای مجرمان تعیین داشته است.
ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی: «اطباء و جراحان و ماماها و دارو فروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می شوند هرگاه در غیر از موارد قانونی ، اسرار مردم را افشا کنند ، به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به یک میلیون پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شوند.»
علاوه بر این؛ قانونگذار در ماده ۱۰۶ اخیر التصویب قانون آئین دادرسی کیفری برای تسریع و گشایش موضوع پرونده های قانونی، تعیین نموده که موکلان بایستی دست نوشته های موکلان خود را که به امر کشف جرم کمک می نماید؛ در حضور متهم و یا خود وکیل، به قاضی ارائه نمایند و در صورت خوددارای از این کار، مستحق مجازات خواهند بود.
ماده ۱۰۶ قانون آئین دادرسی کیفری: «هرگاه متهم نوشته های خود را که موثر در کشف جرم است به وکیل خود یا شخص دیگری سپرده باشد ، قاضی می تواند آنها را برحسب مورد در حضور وکیل یا آن شخص بررسی نماید و در صورت استنکاف از ارائه آنها ، مستنکف به مجازات مقرر برای خلاصی متهم از محاکمه محکوم خواهد شد.»
همچنین در ماده ۶۶۷ قانون مدنی نیز اشاره ای به حفظ و حراست اسرار موکلان شده است:
ماده ۶۶۷ قانون مدنی: « وکیل باید در تصرفات و اقدامات خود مصلحت موکل را مراعات نماید و از آنچه که موکل بالصراحه به او اختیار داده یا برحسب قرائن و عرف و عادت داخل اختیار اوست، تجاوز نکند.»
با توجه به مواد قانونی که بیان شده است، احتمالا متوجه یک تناقض آشکار بین ماده ۱۰۶ قانون آئین دادرسی کیفری با ماده ۶۶۷ قانون مدنی می شوید. در واقع در قانون مدنی تاکید شده است که وکیل بایستی اقدامات و تصرفات خود را در جهت حمایت از حقوق موکل خود انجام دهد ولی در ماده ۱۰۶ قانون آئین دادرسی کیفری تعیین شده که اگر وکیل اطلاعات و دست نوشته هایی از متهم و موکل خود در دست دارد که این نوشته ها و اطلاعات و می توانند دادگاه را برای کشف جرم و صدور رأی نهایی کمک نماید، بایستی در اختیار قاضی قرار دهد و عدم این کار به منزله جرم خلاصی متهم از محکومیت تلقی می شود.
به تعبیر دیگر به نظر می رسد که وظیفه ، تکلیف ، حق وکیل در حفظ اسرار موکل در بعضی از موارد با سایر اصول حاکم در تضاد قرار گرفته است و این وظیفه یا تکلیف ساقط و این حق ذایل می گردد.
ولی با بررسی دقیق تر و تخصصی بین قانون مجازات اسلامی با آیین نامه انتظامی کانون وکلا و قانون مدنی؛ مبین می شود که این مواد تناقضی با موضوع حفظ و حراست از اسرار موکل ندارد. چرا که؛ بر اساس قانون، اصل وکالت که بر پایه رعایت مصلحت موکل می باشد، بنا گشته است. مضاف بر این؛ تصرفات و اقدامات وکیل در محدوده اختیار اعطایی موکل انجام پذیرفته و در تمامی مورد ها، وکیل با عنایت به مصلحت موکل و اختیار اعطایی موکل به او و در محدوده مجاز افشا یا عدم افشا اسرار و اطلاعات مربوطه اقدام خواهد داشت، مگر در شرایطی که به دستور قانون این تکلیف یا وظیفه یا حق از وکیل اخذ شده باشد./حقوق نیوز
