به گزارش عدلنامه، کلاهبرداری اینترنتی و روش های شکایت از کلاهبرداری اینترنتی به شرح زیر می باشد:
سارقان از طریق اینترنت سعی میکنند اطلاعات مالی دیگران مانند شناسه کارت بانکی یا رمز عبور یا حساب بانکی را به دست بیاورند و با استفاده از آنها اموال مردم را به نفع خود ثبت کنند؛ در این روش معمولا از بیدقتی و ناآگاهی فرد مالباخته استفاده میشود.
به عبارتی میتوان گفت که هر کاری که در بستر اینترنت به سوء استفاده از دیگران ختم شود که در نتیجه آن مال یا وجهی در بستر اینترنت از حساب او کم میشود، کلاهبرداری اینترنتی نامیده میشود. این کلاهبرداریها بیشتر از طریق درگاههای جعلی و با ترغیب قربانی انجام میشود؛ مثلا: عکس کالای ارزانتر از حد معمولی را به مشتری نشان داده و او را برای خرید به سامانهای که طراحی کردهاند، هدایت میکنند تا اطلاعات حساب خود را وارد کند و با استفاده از آن اطلاعات، کارت بانکی افراد را خالی میکنند.
تعریف کلاهبرداری اینترنتی در قانون
در ماده ۱۳ از قانون جرائم رایانهای ضمن اینکه مصادیق کلاهبرداری اینترنتی بیان شده، برای آن مجازات هم تعیین شده است. بر اساس این قانون استفاده از اینترنت یا سامانههای مخابراتی، برای محو کردن و متوقف کردن اطلاعات دیگران یا ایجاد دادههای جعلی و یا ایجاد اختلال در اطلاعات مالی دیگران به صورتی که فرد مجرم آن را به مالکیت خود درآورد، کلاهبرداری اینترنتی محسوب میشود.
قانون تجارت الکترونیک نیز در ماده ۶۷ تعریفی مشابه را بیان کرده است که طبق آن اگر شخصی در پوشش مبادلات الکترونیک با استفاده غیرقانونی از برنامهها، پیامها و سیستمهای رایانهای و ابزارهای ارتباط از دور، به اطلاعات مالی و غیرمالی دیگران ورود کند یا دادهها را متوقف کند و یا به هر طریقی اموال آنها را به نام خود یا دیگری ثبت کند، کلاهبرداری اینترنتی انجام داده است.
مصادیق جرم کلاهبرداری اینترنتی
قانون گذار در مواد ۱۳ قانون جرائم رایانه ای مصوب ۱۳۸۸ و ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲ به مبحث کلاهبرداری اینترنتی پرداخته است . در این ماده های قانونی مصادیق کلاهبرداری رایانه ای نام برده شده که مصادیق آن به شرح زیر هستند :
ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه ای مصوب ۱۳۸۸ برابر با ماده ۷۴۱ قانون تعزیرات : “هر کس به طور غیر مجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل محو ، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد .”
ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲ : ” هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با سوء استفاده و یا استفاده غیر مجاز از داده پیام ها ، برنامه ها و سیستم های رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود ، محو ، توقف داده پیام ، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل ماخوذه محکوم می شود .”
همانطور که ملاحظه می کنید قانون گذار رفتارهایی که به وسیله آن ها جرم کلاهبرداری اینترنتی محقق می شود را مثال زده است که به تفکیک از قرار زیر هستند :
۱- ورود : منظور از ورود ، وارد کردن اطلاعات در رایانه برای پردازش است . به طور مثال وارد کردن اطلاعات به سیستم رایانه ای بانک و موسسات مالی و اعتباری و واریز یا انتقال وجه به حساب خود و دیگری .
۲- محو : منظور از محو ، از بین بردن و حذف کردن داده ها و اطلاعات است . به طور مثال کسی با دسترسی به اطلاعات بانکی اسناد بدهکاری خود را در بانک از بین ببرد .
۳- ایجاد : منظور از ایجاد ، به وجود آوردن اطلاعاتی است که وجود نداشته اند . به طور مثال کسی اطلاعات خود را به طور غیر مجاز وارد سامانه طرح ترافیک می کند .
۴- متوقف کردن : منظور از متوقف کردن ، ایجاد وقفه و قطع جریان دسترسی به اطلاعات است . به طور مثال کسی در زمان انتقال وجه با قطع جریان دسترسی و ایجاد وقفه در زمانی که پول در حال واریز به حساب دیگری است پول را وارد حساب خود کند .
۵- مختل کردن سامانه : منظور از مختل کردن سامانه ایجاد اختلال غیر مجاز در کار سیستم رایانه ای و کسب منفعت برای خود در فاصله زمانی که اختلال صورت گرفته است .
مواردی که بالا به آن ها اشاره شد همه از مصادیق ارتکاب کلاهبرداری اینترنتی هستند . در صورتی که رفتار مجرمانه ای با هر کدام از مصادیق مذکور مطابقت داشته باشد جرم کلاهبرداری رایانه ای واقع شده است .
موارد تمثیلی جرم کلاهبرداری اینترنتی
- وارد کردن اطلاعات به سیستم برای کلاهبرداری
- محو و از بین بردن اطلاعات و دادهها در سیستم
- ایجاد اطلاعاتی که حقیقی نیستند و اطلاعات غیرواقعی یا غیرمجاز هستند
- متوقف کردن جریان دسترسی به سیستم و اطلاعات و قطع دسترسی و ایجاد وقفه در سیستم
- ایجاد اختلال در سامانه و کسب منفعت از این اختلال
- مصادیق مشابه دیگری که در چارچوب کلاهبرداری قرار بگیرد
انواع کلاهبرداری اینترنتی
با توجه به گستردگی قابلیتهای اینترنت، روشهای مختلفی نیز برای کلاهبرداری اینترنتی وجود دارد که طراحان و ادارهکنندگان این فضا بسیاری از آنها را میشناسند و همیشه روشهایی برای مقابله با آنها ابداع کردهاند تا کسی نتواند به اطلاعات شخصی دیگران دسترسی پیدا کند.
همچنین در کشورهایی که از فضای مجازی استفاده میشود، نوعی پلیس برای مقابله با کلاهبرداری وجود دارد، مانند پلیس فتا در ایران که همیشه با راههایی برای کشف و برخورد با این اعمال مجرمانه دارد اما با این حال هنوز هم مجرمان با فریب قربانیان خود راههایی برای کلاهبرداری اینترنتی دارند که در ادامه مهمترینِ آنها را بیان خواهیم کرد:
جعل هویت
شاید آسانترین روش برای کلاهبرداری اینترنتی جعل هویت باشد، به این معنا که کلاهبردار خود را به عنوان فرد دیگری برای جلب اعتماد قربانی معرفی میکند و با این کار به اطلاعات او دست پیدا میکند؛ معمولا برای این کار شماره تلفن شخص دیگری را جعل میکنند یا ایمیل، وبسایت یا صفحه اجتماعی شخصی را هک میکنند (یعنی کنترل آن را به دست میگیرند).
به عنوان مثال دیده شده که فردی با استفاده از شماره، وبسایت یا صفحه مجازی فردی، اقدام به انتقال وجه یا مال از کیف پول یا حساب او میکند.
فیشینگ
این روش هم نوعی جعل هویت محسوب میشود، به این ترتیب که کلاهبردار سایت یا درگاهی بسیار شبیه به سایتی معتبر طراحی میکند و با استفاده از آن از دیگران سوء استفاده میکند؛ مثلا کافی است که آدرسی شبیه به آدرس سایت فروشگاهی معتبر یا سامانهای دولتی طراحی شود و مخاطبان متوجه تفاوت آن نشده و برای خرید و ثبت نام، اطلاعات شخصی خود را در آن وارد کنند.
اسکیمینگ
این نوع از کلاهبرداری اینترنتی مخصوص به کارتهای بانکی است که معمولا به وسیله دستگاههای کارتخوان سیار انجام میشود؛ در این روش، مجرم قطعهای سخت افزاری به نام اسکیمر را روی کارتخوان نصب کرده و زمانی که مشتری از کارت خود برای خرید استفاده میکند، اطلاعات آن نظیر شماره حساب و رمز ورود را ثبت میکند و پس از آن به راحتی مبالغ داخل آن را برمیدارد. البته این روش به طور دقیق کلاهبرداری اینترنتی محسوب نمیشود. بنابراین برای طرح شکایت باید به دادسراهای عمومی مراجعه کرد.
روش تطمیع
در این شیوه سعی بر این است که افراد قربانی به وسیله خدمات یا محصولات بسیار ارزان و با کیفیت بسیار بالا فریب بخورند، در این روش خریدار به تصور اینکه در حال خرید بسیار موفق با هزینه بسیار پایین است خود را ملزم میکند که به هر طریقی اطلاعات حساب خود را در اختیار فروشنده قرار دهد، غافل از اینکه سایت مورد نظر طعمهای بیش نبوده است.
نرمافزار جعلی
شیوه متداول دیگر دانلود و نصب کردن نرمافزارهای جعلی است، مثلا افراد به محض ورود به یک سایت، به صفحهای برای دانلود و نصب نرمافزار در گوشی همراه یا کامپیوتر خود هدایت میشوند و به محض انجام این کار اطلاعات بانکی آنها به سرقت میرود.
رسیدساز جعلی
روش دیگری برای کلاهبرداری اینترنتی وجود دارد که در آن نرمافزاری جعلی شبیه به نرمافزارهای پرداخت، طراحی میشود و زمانی انجام میشود که کلاهبردار بخواهد در ازای خرید یا خدمتی، مبلغی را برای شخص دیگری واریز کند؛ این نرمافزار رسید پرداخت و شماره پیگیری صادر میکند ولی در واقع هیچ مبلغی به حساب فرد قربانی واریز نمیشود.
ایمیل و پیامک خدماتی جعلی
گاهی ایمیل یا پیامکی مبنی بر ارائه خدمات مختلف برای افراد ارسال میشود و از آنها میخواهد تا اطلاعات شخصی خود را ارسال کنند که هدف از این کار دستیابی به اطلاعات مالی افراد است تا به وسیله آن کلاهبرداری صورت بگیرد.
خرید جعلی
پیش از این اشاره کردیم که ممکن است در بستر فضای مجازی عکس محصولی به مشتری نشان داده شود که بسیار باکیفیت بوده و به واسطهی هزینه بسیار کم محصول مشتریان به درگاهی جعلی برای پرداخت مبلغ هدایت شوند که این نیز برای دزدیدن اطلاعات بانکی آنها و از مصادیق کلاهبرداری اینترنتی است.
نحوه شکایت و رسیدگی به کلاهبرداری اینترنتی
- بعد از برخورد با کلاهبرداری اینترنتی، مالباخته باید به دادسرای جرائم رایانهای مراجعه کند.
در دادسرا پرونده تشکیل و به جریان میافتد و به پلیس فتا یا همان پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات، ارجاع داده میشود. پلیس فتا به کلاهبرداری اینترنتی و جعل اینترنتی یا سرقت و هک و یا سایر جرائم اینترنتی رسیدگی میکند و وظیفه تامین امنیت در فضای رایانهای را به عهده دارد.
- مراجعه به سایت اینترنتی پلیس فتا
با مراجعه به این سایت میتوانید از طریق گزینه ارتباطات مردمی وارد صفحهای شوید و در آن مشخصات و اطلاعات هویتی خود را وارد کنید تا پلیس فتا برای پیگیری مساله با شما تماس حاصل کند.
- مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
مجازات و دادگاه صالح برای رسیدگی
مطابق با ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲ مجازات جرم کلاهبرداری رایانه ای یک تا سه سال حبس و رد مال به صاحب آن و پرداخت جزای نقدی معادل مال ماخوذه می باشد . بنابراین مجازات این جرم شامل حبس ، رد مال و پرداخت جزای نقدی می باشد .
در مورد دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم کلاهبرداری اینترنتی هم باید گفت که با لحاظ رای وحدت رویه شماره ۷۲۹ مورخ ۱/۱۲/۱۳۹۱ هرگاه تهیه مقدمات و نتیجه حاصل از آن ، در حوزه های قضایی مختلف صورت گرفته باشد دادگاهی که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده از بزه که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده در حوزه آن قرار دارد صالح به رسیدگی است .
نکات پیشگیری از کلاهبرداری اینترنتی
- رمز عبور و رمز حسابهای بانکی خود را در اختیار دیگران قرار ندهید.
- شماره کارت خود را با افراد نامطمئن و ناشناس به اشتراک نگذارید.
- حتما برای تلفن همراه و لپتاپ خود رمز عبور در نظر بگیرید.
- به اشخاص در فضای مجازی اعتماد نکنید چرا که بسیاری از افراد با هویت جعلی اقدام به فریب و کلاهبرداری میکنند.
- فایلهای شخصی و مهم تلفن همراه خود را رمزگذاری کنید.
- اگر تصمیم دارید تلفن همراه خود را بفروشید حتما تمام اطلاعات موجود در آن را پیش از فروش پاک کنید.
- سعی کنید دوستان و اعضای خانواده خود را از نکات امنیتی و کلاهبرداریهای اینترنتی آگاه کنید زیرا در اغلب موارد نداشتن اطلاعات کافی در این زمینه موجب بروز کلاهبرداری میشود.
- تلفن همراه و کامپیوتر شخصی خود را در اختیار افراد ناشناس قرار ندهید.
- اجازه ندهید هر کسی به سیستم شخصی شما فلش متصل کند.
- کاغذها و رسیدهای بانکی خود را در خیابان رها نکنید و حتما آنها را امحا کنید.
- اگر با موردی مواجه شدید فورا با پلیس فتا تماس بگیرید زیرا ممکن است چشمپوشی یا بیتوجهی شما به یک مساله کوچک، موجب ورود خسارتهای بزرگ به سایرین و تحقق جرائم بزرگ و گسترده شود.
- مراقب فروشگاههای آنلاین شخصی باشید و اگر سایتی را نمیشناسید خرید اینترنتی انجام ندهید. همانطور که میدانید طراحی و ساخت صفحات تقلبی و جعلی پرداخت اینترنتی بسیار رایج شده است و کلاهبرداران با ایجاد این صفحات و استفاده از آدرسهای جعلی مال اشخاص را تصاحب میکنند.
- به طور دائمی هر چند وقت یکبار حتما رمزهای عبور و رمزهای اینترنتی خود را تغییر دهید. /حقوق نیوز