شأن قانونی نمایندگی
شأن قانونی نمایندگی
عدلنامه: نمایندگی منصبی است که از طریق آرای عمومی و انتخابات موجودیت می‌یابد و از این طریق است که حاکمیت ملی اعمال می‌شود به همین جهت است که می‌گوییم قوه مقننه نماد عینی اراده یک ملت است.

به گزارش عدلنامه، محمدهادی جعفرپور در یادداشتی نوشت:

نمایندگی منصبی است که از طریق آرای عمومی و انتخابات موجودیت می‌یابد و از این طریق است که حاکمیت ملی اعمال می‌شود به همین جهت است که می‌گوییم قوه مقننه نماد عینی اراده یک ملت است.

 بنابراین ادعا سه خاصیت و صفت را برای نمایندگی تعریف می‌کنیم؛ نمایندگی پارلمان ملی است اگرچه هر نماینده منتخب حوزه انتخابی مشخصی است اما نمایندگی مجلس عام و برای همه ملت است. اصل ۸۴ قانون اساسی مقرر می‌کند هر نماینده در برابر تمام ملت مسئول و حق دارد در همه مسائل خارجی و داخلی اظهار نظر کند. نمایندگان به موجب اصل شصت و هفتم قانون اساسی سوگند یاد می‌کنند تا در حفظ حقوق ملت و خدمت به مردم و استقلال کشور و آزادی مردم و تامین مصالح آنان انجام وظیفه کنند. وصف دیگر نمایندگی کلی بودن آن است اگرچه نمایندگان از طریق آرای عمومی منتخب واجد مسئولیت می‌شوند اما رابطه حقوقی قابل تعقیب که بتوان به مسئولیت آنان جامه عمل پوشاند وجود ندارد. به عبارتی نمایندگان دارای صلاحیت اختیاری بوده و وظیفه نمایندگی را آنگونه که خودشان تشخیص می‌دهند انجام می‌دهند و وصف دیگر نمایندگی غیر قابل عزل بودن آن است. از مهم‌ترین تفاوت‌های وکالت نمایندگان در مجلس با وکالت در حوزه حقوق خصوصی همین است که امکان عزل نمایندگان توسط انتخاب کنندگان وجود ندارد بنابراین آنان برای تمامی یک دوره نمایندگی انتخاب می‌شوند و بدون آنکه بخواهند مسئولیت در پاسخگویی به موکلین خویش داشته باشند مستقلاً به ایفای وظایف خویش می‌پردازند. سمت نمایندگی قائم به شخص بوده و قابل واگذاری به دیگری نیست البته باید توجه داشت که قائم به شخص بودن نمایندگی مؤید صلاحیت شخصی و مستقلا آنان در اعمال حاکمیت نیست بلکه از جمع نمایندگان مجلس یا قوه مقننه مشروعیت می‌یابد. اصل هفتاد و یکم تا ۹۰ قانون اساسی نیز صلاحیت مشترک نمایندگان را به صور مختلف انشا کرده است. آیین نامه داخلی مجلس در تعریف تعهدات نمایندگان به ساعات و زمان حضور ایشان در مجلس و همچنین توبیخ نمایندگانی که بدون عذر موجه در جلسات غیبت می‌کنند اشاره داشته، ماده ۷۸ آیین نامه داخلی مجلس نمایندگان را متعهد و ملزم می‌کند به حفظ حیثیت مجلس و رعایت نظم، ضمانت اجرای عدم رعایت این تعهدات اخطار، توبیخ و یا احضار خواهد بود.

بنابر اصل تفکیک قوا، فلسفه وجودی پارلمان را می‌توان ترکیب متلازمی از نمایندگی، بحث و مذاکره، وضع قانون و نظارت بر امور دانست به همین جهت است که مجلس شورای اسلامی را در مقام بیان اراده عمومی ملت و تبیین توقعات گوناگون جامعه می‌پنداریم. انتساب عنوان وکیل ملت به نمایندگان مجلس بی‌ارتباط به وظایف ذاتی ایشان نیست. از خصایص بارز و اوصاف ذاتی عنوان وکالت قائم به شخص بودن این جایگاه و موقعیت است که بدون تردید با فرض خلوص نیت در خدمت به هموطنان، منتهای آرزوی یک انسان به معنای اکمل آن است. تحقق این مرتبه از انسانیت که شخصی با خلوص نیت در مقام خادم ملت، خودش را وقف وطن و هموطنان کند مقید به مقدماتی است که‌ هر نماینده‌ای در پارلمان باید به آن‌ اوصاف آراسته شود.

فارغ از تکالیفی که در قانون برای نمایندگان تعریف و تصریح شده است حس اعتماد ملت به وکلای خویش در خانه ملت لذت بخش‌ترین اتفاقی است که ممکن است برای هر فردی رخ دهد و چه سعادتی بالاتر از اینکه برای انسان توفیق خدمت به همنوع خویش مهیا شود.