به گزارش عدلنامه، زمانی که شخصی فوت می‌کند، اموال و دارایی‌هایی که از وی به جای مانده است، تحت عنوان ترکه یا ماترک متوفی، می‌بایست بر اساس قانون، میان ورثه وی تقسیم شود. البته تقسیم ارث میان ورثه متوفی، زمانی صورت می‌گیرد که هزینه‌های کفن و دفن میت، پرداخت شده باشد و بدهی‌هایی که به دیگران داشته است، تسویه گردد.
پس از پرداخت هزینه‌های کفن و دفن متوفی و تسویه دیون وی، نوبت به عمل کردن به وصیت متوفی خواهد رسید. بر اساس قانون مدنی، هر فردی تا میزان یک سوم از اموال خود را می‌تواند به نفع دیگران وصیت کند و اگر میزان وصیت، بیشتر از ثلث یا یک سوم اموال باشد، وصیت، غیر نافذ خواهد بود؛ بنابراین، تشخیص اینکه آیا اموال وصیت شده، به میزان ثلث دارایی یا یک سوم اموال متوفی بوده اند یا خیر، بسیار مهم است.
در دین اسلام، وصیت کردن، امری مستحب تلقی شده و به همه افراد، توصیه شده است که در طول حیات خود، اقدام به وصیت نموده و تا حدودی، تکلیف اموال و دارایی‌ها و نیز ترتیب پرداخت بدهی‌های خود را مشخص نمایند. بر این اساس، می‌توان از دو گونه وصیت عهدی و وصیت تملیکی سخن گفت. در وصیت عهدی، انجام کاری بر عهده دیگری قرار داده می‌شود و به موجب وصیت تملیکی، اموالی به نفع دیگران، وصیت می‌شود.
در خصوص وصیت تملیکی، شرط مهمی پیش بینی شده است که ناظر بر وصیت نمودن اموال متوفی، تا میزان یک سوم یا ثلث اموال و دارایی‌های وی است. به این معنا که بر اساس قانون مدنی، هر فردی، تنها تا میزان یک سوم از کل اموال و دارایی‌های خود را می‌تواند به نفع دیگران، وصیت کند؛ لذا وصیت کردن کل اموال و دارایی‌ها، به نحوی که منجر به محرومیت از ارث برخی یا تمامی ورثه شود، پذیرفتنی نیست.
البته، باید این نکته را ذکر کرد که اصولا، تا زمانی که فرد، زنده است، می‌تواند همه اموال و دارایی‌های خود را به دیگران بدهد و یا صرف امور خیریه کند؛ اما همین که اقدام به تنظیم وصیت نامه‌ای کند که باید برای بعد از فوت وی، به آن عمل شود، می‌بایست احکام مربوط به تنظیم انواع وصیت نامه، از جمله وصیت تا ثلث یا یک سوم اموال را رعایت کند.
لازم به ذکر است که اگر شخصی، بیش از یک سوم یا ثلث اموال و دارایی خود را وصیت کند، این وصیت، غیر نافذ خواهد بود. غیر نافذ بودن وصیت مازاد بر ثلث، به این معنا است که ورثه، می‌توانند آن را قبول یا تنفیذ کرده و به آن عمل کنند، یا اینکه آن را نپذیرفته و صرفا به همان وصیت تا یک سوم، عمل نمایند؛ لذا در پاسخ به این سوال که منظور از ثلث دارایی میت یا یک سوم اموال متوفی در وصیت چیست، باید گفت که منظور از یک سوم یا ثلث اموال در وصیت، آن است که هر فردی، موقع وصیت کردن، باید صرفا به میزان یک سوم از کل آن را وصیت کند؛ در غیر این صورت، آن مقداری که بیشتر از یک سوم یا ثلث اموال متوفی وصیت شده است، غیر نافذ بوده و نیازمند تنفیذ ورثه می‌باشد.
یک سوم اموال یا ثلث اموال متوفی، به این معنا است که ابتدا، کل اموال و دارایی‌هایی که متوفی دارد را محاسبه کرده و پس از خارج کردن هزینه کفن و دفن و بدهی‌های میت، باقی مانده آن را تقسیم بر سه میکنیم تا ثلث اموال متوفی در زمان فوت، مشخص شود و بدانیم که آیا وصیت نامه تنظیم شده توسط متوفی، قابل اجرا هست یا خیر.
البته، در صورتی که اموال و دارایی‌های میت، به صورت اموال منقول و غیر منقول، همچون ماشین، زمین، باغ، منزل مسکونی و … باشند، برای محاسبه یک سوم یا ثلث دارایی میت، می‌بایست ابتدا اموال مذکور را قیمت گذاری کرده و سپس، یک سوم یا ثلث آن را محاسبه نماییم.
برای محاسبه ثلث مال میت، ابتدا می‌بایست کلیه هزینه‌های مربوط به کفن و دفن میت، کنار گذاشته و پرداخت شوند. پس از آن، نوبت به پرداخت دیون و بدهی‌های میت خواهد رسید. به عنوان نمونه، در صورتی که متوفی، به شخصی، بدهی داشته و یا اینکه همسر وی، اقدام به مطالبه مهریه خود نموده است، می‌بایست این دیون و بدهی‌ها، پرداخت شوند.
سپس، برای محاسبه ثلث مال، نوبت عمل کردن به وصیت میت می‌رسد و همانطور که گفته شد، وصیت‌های متوفی، تا میزان یک سوم از کل اموال و دارایی‌های متوفی، نافذ و صحیح بوده و لازم الاجراست و فرقی ندارد که وصیت نامه شفاهی یا لفظی بوده یا به صورت کتبی تنظیم شده باشد. اما اگر بیشتر از ثلث یا یک سوم اموال، وصیت شده باشد، این وصیت، غیر نافذ بوده و ورثه، این حق را دارند که مقدار بیشتر از یک سوم را، نپذیرفته و به آن عمل نکنند، یا اینکه به کل وصیت عمل نمایند. البته، اگر فقط یک یا چند نفر از ورثه بخواهند، می‌توانند از سهم خود، وصیت مازاد بر یک سوم را بپذیرند.
لازم به ذکر است که برای محاسبه نمودن ثلث مال یا محاسبه یک سوم اموال و دارایی‌های متوفی، می‌بایست کل اموال و دارایی‌های او در زمان فوت، ملاک محاسبه قرار بگیرد؛ نه در زمان وصیت. با این توضیح که، ممکن است اموال و دارایی‌های متوفی، در زمان وصیت کردن، به اندازه‌ای باشد که مال وصیت شده، بیش از ثلث یا یک سوم از کل دارایی‌های وی نباشد؛ اما وقتی که وصت کننده، فوت می‌کند، ارزش اموال وصیت شده، بالاتر رفته و بیشتر از یک سوم شود؛ لذا در این حالت، برای محاسبه ثلث مال یا یک سوم اموال و دارایی‌ها، باید ارزش کل دارایی‌های میت، در زمان فوت وی، محاسبه شده و ملاحظه شود که آیا ارزش اموال وصیت شده، به یک سوم یا ثلث آن می‌رسد یا خیر. در صورتی که وصیت، در حدود یک سوم اموال میت باشد، ورثه موظف هستند به آن عمل نمایند؛ اما اگر وصیت، بیشتر از ثلث کل دارایی میت بود، تنها موظف به انجام یک سوم آن خواهند بود. پس از محاسبه ثلث مال و یک سوم دارایی‌ها و عمل کردن به آن، باقی مانده اموال متوفی، میان ورثه، قابل تقسیم می‌باشد. /میزان
